ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV (Human Papillomavirus) یکی از شایعترین عفونت‌های ویروسی درسرتا سر دنیاست که از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود. این ویروس می‌تواند بی‌علامت باقی مانده یا به صورت بیماری‌های مختلفی مانند زگیل‌های تناسلی، ضایعات پیش‌سرطانی و در موارد پیشرفته، سرطان دهانه رحم نمودار شود. از آنجایی که عوارض ناشی از این ویروس بر سلامت جسمی، روانی و اجتماعی زنان تاثیر بیشتری دارد آگاهی رسانی در این مورد از اهمیت حیاتی برخوردار می باشد.
اچ‌پی‌وی چیست و چگونه منتقل می‌شود؟
ویروس HPV شامل بیش از ۱۰۰ نوع مختلف از این ویروس است که حدودا ۴۰ نوع از آنها ناحیه تناسلی را آلوده می‌کنند. HPV می‌تواند از طریق هر نوع تماس جنسی — از جمله واژینال، دهانی و مقعدی — منتقل شود که حتی گاها تماس پوستی مستقیم با ناحیه آلوده نیز می‌تواند منجر به انتقال این ویروس شود. بسیاری از افراد بدون هیچ گونه اطلاعی از آلودگی خود ناقل هستند که این مسئله موجب افزایش شیوع ویروس در جوامع مختلف شده است.
همانگونه که اشاره شد یکی از ویژگی‌های نگران‌کننده‌ی HPV، خاموش و بی علامت بودن این ویروس است که در بسیاری از موارد، افراد آلوده هیچ علائمی ندارند و متوجه حضور ویروس نمی‌شوند، اما همچنان می‌توانند آن را به دیگران منتقل کنند که این ویژگی موجب کنترل دشوارتراین ویروس شده است.
علائم شایع و غیرشایع HPV در زنان
اگرچه اکثر انواع HPV بدون علامت‌اند و طی دو سال به‌طور طبیعی از بدن دفع می‌شوند، اما برخی از انواع پرخطر می‌توانند باعث بروز علائم و عوارض جدی شوند. شایعترین علامت ظاهری، زگیل تناسلی است؛ ضایعاتی گوشتی، برجسته و نرم که معمولاً بدون درد بوده، اما ممکن است باعث ایجاد خارش ویا ناراحت‌کننده باشند.
از سوی دیگر، HPV می‌تواند باعث تغییرات سلولی در دهانه رحم شود. این تغییرات که در مراحل اولیه قابل شناسایی و درمان هستند، در صورت نادیده گرفته شدن ممکن است به سرطان تبدیل شوند. از جمله ی دیگرعلائم غیرشایع اما مهم می‌توان به خون‌ریزی‌های غیرطبیعی، درد در ناحیه لگن، یا ترشحات واژینال غیرعادی اشاره کرد که می بایست به‌سرعت مورد بررسی قرار گرفته و در صورت نیاز درمان شوند.
ارتباط بین HPV و سرطان دهانه رحم
سرطان دهانه رحم دومین و شایع ترین سرطان در میان زنان در بسیاری از کشورهای دنیاست که بر اساس مطالعات گسترده انجام شده, تقریباً تمام موارد این نوع ازسرطان با نوع پرخطر HPV در ارتباط‌اند به‌ویژه، نوع ۱۶ و ۱۸ که عامل بیش از ۷۰٪ از موارد سرطان دهانه رحم هستند. این سرطان معمولاً سال‌ها پس از ابتلا به ویروس ایجاد می شود که در طی این مدت قابل شناسایی و درمان است به همین دلیل، غربالگری منظم و آگاهی از وضعیت سلامت جنسی اهمیت بسزایی در مراحل درمان دارد. نکته‌ی مثبت و امیدوار کننده این است که با پیشگیری و اقدامات پزشکی مناسب، می‌توان از بروز آنها جلوگیری کرد.
ضرورت انجام آزمایش پاپ‌اسمیر و HPV DNA
پاپ‌اسمیر یا آزمایش سلول‌شناسی دهانه رحم، روشی ساده و مؤثر برای شناسایی تغییرات سلولی غیرعادی در دهانه رحم است که زنان از سن 21 سالگی هر 3 سال یکبار می بایست انجام دهند . جهت کسب نتایج دقیقتر بعد از ۳۰ سالگی انجام تست HPV DNA نیز به همراه این تست توصیه می گردد.
تشخیص زودهنگام این ویروس می‌تواند زندگی افراد را نجات دهد از اینروانجام این تست به صورت منظم برای جامعه ی زنان حیاتی می باشد که در صورت مشاهده ی تغییرات سلولی با دریافت درمان به موقع می توانند از پیشرفت آن جلوگیری نمایند.
نقش واکسیناسیون در پیشگیری از HPV
یکی از مؤثرترین روشهای پیشگیری از HPV واکسیناسیون است. گارداسیل و سرواریکس از جمله واکسن‌های موجود برای این ویروس هستند که برای مقابله با انواع پرخطر HPV توصیه می شوند که در این میان گارداسیل حتی از انواعی که باعث زگیل تناسلی می‌شود نیز پیشگیری می‌کند.
لازم به یادآوری ست که زمانی این واکسن‌ها بهترین تأثیر را می گذارند که پیش از شروع فعالیت جنسی به دختران و پسران بین ۹ تا ۱۴ سال تزریق شوند، هرچند در سنین بزرگسالی نیز می توانند مفید واقع گردند. متأسفانه در بسیاری از کشورها از جمله ایران، واکسن HPV هنوز در برنامه واکسیناسیون همگانی قرار نگرفته و آگاهی عمومی در این زمینه بسیار کم است.
دیگر راه‌های پیشگیری از HPV
اگرچه واکسیناسیون مهم‌ترین روش پیشگیری از این ویروس است اما راه‌های دیگری نیز برای کاهش خطر ابتلا و انتقال وجود دارد که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره می شود:
• استفاده از کاندوم یکی از روشهای پیشنهادی است که هرچند محافظت به طور کامل انجام نمی شود اما احتمال انتقال ویروس را به‌شدت کاهش می‌دهد.
• عدم تعدد شرکای جنسی: داشتن شریک جنسی ثابت و وفادار خطر ابتلا را به میزان چشمگیری پایین می آورد.
• انجام آزمایش‌های منظم: برای زنانی که رابطه جنسی دارند، انجام تست پاپ‌اسمیر و HPV بسیار مهم و حیاتی است.
• آموزش های جنسی صحیح و مناسب: آگاهی از راه‌های انتقال و پیشگیری، به‌ویژه در میان نوجوانان، تأثیر بسزایی در کاهش شیوع این ویروس دارد.
درمان HPV و مدیریت عوارض آن
هر چند هیچ درمان دارویی مستقیمی برایHPV وجود ندارد، اما بیشتر انواع ویروس توسط سیستم ایمنی بدن طی چند سال از بین می‌روند و در صورتی که زگیل یا ضایعات گوشتی پدید آیند ، روشهای درمانی متنوعی از جمله موارد در ادامه وجود دارند:
• درمان دارویی موضعی
• لیزر درمانی یا جراحی کوچک
• نظارت پزشکی دقیق و مداوم جهت ضایعات پیش‌سرطانی
با وجود تمامی مواردی که به آنها اشاره گشت, پیگیری منظم و مراجعه به پزشک در صورت مشاهده علائم، از مهم‌ترین اقدامات در جهت کنترل بیماری و جلوگیری از پیشرفت آن است.
تأثیر روانی HPV بر زنان
بسیاری از زنان مبتلا به HPV دچار اضطراب، احساس شرم یا نگرانی از قضاوت اجتماعی می‌گردند که این فشارها ممکن است بر روابط خانوادگی ، اعتماد به نفس، و سلامت روانی آنان تأثیرفراوانی بگذارد, به همین دلیل ارائه مشاوره روان‌شناسی در کنار درمان جسمی برای بسیاری آنان ضروری است. همچنین در جوامعی که بیماری‌های جنسی تابو محسوب می‌شوند، ابتلا به HPV می‌تواند منجر به انزوای اجتماعی گشته و موجب مشکلات در ازدواج یا طرد شدن از سوی خانواده گردد. بنابراین، جامعه می بایست در مسیر کاهش قضاوت و افزایش همدلی گام بردارد.
نقش مردان در کنترل ویروس HPV
اگرچه تمرکز بسیاری از کمپین‌های بهداشتی بر زنان است، اما مردان نیز نقش مهمی در انتقال و کنترل HPV دارند. علاوه بر زنان, مردان نیز می‌توانند بدون هیچ علامتی ناقل ویروس باشند از این رو واکسیناسیون آنها، انجام آزمایش در صورت بروزعلائم، و پذیرش مسئولیت در روابط جنسی سالم، می‌تواند از انتقال ویروس به زنان جلوگیری کند.
شکستن تابوها، آموزش و آگاهی‌رسانی
گفت‌وگو درباره سلامت جنسی و بیماری‌هایی مانند HPV باید از حالت شرم‌آوری و تابو خارج شود که در این بین نظام آموزشی، رسانه‌ها، و نهادهای اجتماعی می‌توانند با تولید محتواهای آموزشی مناسب، نقش مهمی در ارتقای سلامت جنسی جامعه ایفا کنند. همچنین برگزاری کارگاه‌های آموزشی سلامت جنسی از جمله در مدارس، و مشاوره در مراکز بهداشتی باید به‌عنوان بخش جدایی‌ناپذیر از مراقبت‌های سلامت عمومی جامعه در نظر گرفته شود.
جمع‌بندی
HPV نه تنها یک ویروس شایع بلکه تهدیدی جدی برای سلامت زنان درهر جامعه ای است. خوشبختانه، با استفاده از ابزارهایی مانند واکسن، انجام غربالگری های منظم، آموزش صحیح، و حمایت‌های اجتماعی، می‌توان خطرابتلا به این ویروس را تا حد چشمگیری کاهش داد که در این راستا جامعه ی آگاه و پذیرنده، نخستین گام در مسیر پیشگیری مؤثر از HPV و بیماری‌های مرتبط با آن است.
مقالات مرتبط
اختلات جنسی
درمان زگیل و تبخال تناسلی