واکسن گارداسیل (HPV)

 ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) یکی از رایج‌ترین عفونت‌های منتقل‌شونده از راه تماس جنسی است که بیش از ۸۰٪ افراد فعال از نظر جنسی در طول زندگی خود به یکی از انواع آن مبتلا می‌شوند. برخی گونه‌های این ویروس خوش‌خیم بوده و تنها باعث ایجاد زگیل تناسلی می‌شوند؛ اما انواع پرخطر آن، عامل اصلی بروز سرطان‌هایی از جمله سرطان دهانه رحم، واژن، فرج، مقعد، آلت تناسلی و سرطان‌ های حلق و حنجره هستند. واکسن گارداسیل به عنوان یکی از مؤثرترین ابزارهای پیشگیری در برابر این ویروس شناخته می‌شود.

تاریخچه توسعه واکسن گارداسیل

اولین واکسن HPV با نام گارداسیل در سال ۲۰۰۶ توسط شرکت Merck تاییدیه سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) را دریافت کرد. نسخه اولیه آن به نام گارداسیل ۴، علیه چهار نوع شایع HPV (انواع 6، 11، 16 و 18) طراحی شده بود. بعدها نسخه‌ی پیشرفته‌تری به نام گارداسیل ۹ وارد بازار شد که ۹ نوع از HPV را پوشش می‌دهد. این واکسن نقش مهمی در کاهش میزان ابتلا به عفونت HPV، زگیل‌های تناسلی و سرطان‌های مرتبط ایفا کرده است.

معرفی ویروس HPV و انواع آن

بیش از ۲۰۰ نوع ویروس HPV تاکنون شناسایی شده‌اند که حدود ۴۰ نوع آن ناحیه تناسلی را درگیر می‌کند. از میان این‌ها، انواع 16 و 18 بیشترین خطر را دارند و عامل بیش از ۷۰٪ سرطان‌های دهانه رحم هستند. انواع 6 و 11 نیز بیشتر با ایجاد زگیل‌های تناسلی در ارتباطند. گارداسیل ۹ علاوه بر این چهار نوع، پنج نوع پرخطر دیگر شامل 31، 33، 45، 52 و 58 را نیز هدف قرار می‌دهد.

 

 

انواع واکسن HPV و تفاوت‌های آن‌ها:

 

سه واکسن اصلی برای پیشگیری از HPV در سطح جهان عرضه شده‌اند:

• گارداسیل ۴ (چهار ظرفیتی): محافظت در برابر HPV نوع 6، 11، 16 و 18.

• گارداسیل ۹ (نه‌ظرفیتی): محافظت در برابر ۹ نوع ویروس، شامل 6، 11، 16، 18، 31، 33، 45، 52 و 58.

• سِرواریکس (دو ظرفیتی): تمرکز بر نوع 16 و 18، تولید شرکت GSK.

در ایران نیز واکسنی با نام «پاپیلوگارد» توسط انستیتو پاستور تولید می‌شود که بر اساس ساختار سرواریکس است و دو نوع پرخطر را پوشش می‌دهد.

 

برنامه تزریق و گروه‌های هدف

سازمان جهانی بهداشت (WHO) و مراکز کنترل بیماری‌ها (CDC) توصیه می‌کنند که واکسیناسیون از سن ۹ تا ۱۲ سالگی آغاز شود. برای افراد زیر ۱۵ سال، دریافت دو دوز واکسن با فاصله ۶ تا ۱۲ ماه کافی است، در حالی که افراد بالای ۱۵ سال یا کسانی که دارای نقص ایمنی هستند، باید سه دوز واکسن را در ماه‌های ۰، ۲ و ۶ دریافت کنند. واکسیناسیون به‌طور عمومی تا سن ۲۶ سالگی توصیه می‌شود و برای افراد بین ۲۶ تا ۴۵ سال نیز با تشخیص پزشک قابل انجام است.

 

ایمنی و اثربخشی واکسن گارداسیل

 

واکسـن گارداسیل در مطالعات کلینیکی گسترده، اثربخشی بالایی نشان داده است. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، این واکسن می‌تواند تا ۹۷ درصد از عفونت پایدار با انواع پرخطر ویروس HPV جلوگیری کند. در کشورهایی که پوشش واکسیناسیون بالا بوده، بروز زگیل تناسلی تا ۹۰ درصد و موارد سرطان دهانه رحم تا ۸۰ درصد کاهش یافته است. گارداسیل از نوع واکسن‌های غیرزنده است و از پروتئین‌های سطحی ویروس ساخته می‌شود؛ بنابراین امکان تکثیر یا ایجاد بیماری ندارد. این واکسن با تحریک سیستم ایمنی و تولید آنتی‌بادی، بدن را در برابر ویروس واقعی محافظت می‌کند.

 

 

مزایای عمومی واکسیناسیون HPV

• پیشگیری از سرطان‌های دهانه رحم، واژن، فرج، مقعد، آلت تناسلی و گلو

• کاهش نیاز به تست‌های تهاجمی غربالگری (مثل کولپوسکوپی)

• صرفه‌جویی چشمگیر در هزینه‌های درمان سرطان‌ها

• محافظت از شریک جنسی

• ارتقاء سلامت عمومی جنسی جامعه

ایمنی و عوارض جانبی احتمالی واکسن گارداسیل بسیار ایمن بوده و در میلیون‌ها دوز تزریق‌شده عوارض جدی نادری گزارش شده‌اند.

 

شایع‌ترین عوارض واکسن گارداسیل:

• درد، تورم یا قرمزی در محل تزریق

• تب خفیف، سردرد، احساس خستگی

• غش کوتاه‌مدت یا سرگیجه (خصوصاً در نوجوانان)

عوارض شدید مانند آنافیلاکسی بسیار نادرند و بیشتر در افراد با حساسیت به ترکیبات واکسن دیده می‌شود.

 

پاسخ به شایعات رایج پیرامون واکسن HPV

• آیا واکسن باعث ناباروری می‌شود؟ خیر. هیچ شواهد علمی معتبری وجود ندارد که واکسن HPV باعث ناباروری شود. این شایعه در فضای مجازی رواج دارد ولی از نظر علمی مردود است.

• آیا تزریق در زمان قاعدگی یا بارداری ممکن است؟ تزریق در دوران قاعدگی منعی ندارد. اما در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. اگر شخصی پس از تزریق متوجه بارداری شود، نیاز به اقدام خاصی نیست.

• آیا مردان باید واکسینه شوند؟ بله. مردان هم ناقل ویروس هستند و خود نیز در معرض سرطان‌های مرتبط با HPV قرار دارند. واکسیناسیون مردان علاوه بر محافظت شخصی، از انتقال ویروس به شریک جنسی جلوگیری می‌کند.

 

سؤالات پرتکرار (FAQs)

1. از چه سنی باید واکسن گارداسیل را تزریق کرد؟ بهترین سن، بین 9 تا 12 سالگی است، قبل از آغاز فعالیت جنسی.

2. آیا بزرگسالان بالای 26 سال می‌توانند این واکسن را دریافت کنند؟ بله، تا 45 سالگی با مشورت پزشک ممکن است و حتی طبق مقالات جدید محدودیت سنی برای واکسن گارداسیل برداشته شده و همه افراد دارای فعالیت جنسی وامید به زندگی حتی افراد با سن بالای ۴۵ سال از زدن واکسن سود میبرند.

3. آیا واکسن روی زگیل تناسلی مؤثر است؟ روی زگیل‌های موجود اثری ندارد اما از بروز آن‌ها در آینده جلوگیری می‌کند.

4. آیا تزریق آن در دوران قاعدگی یا همراه واکسن‌های دیگر ممکن است؟ بله، هیچ منعی ندارد.

5. آیا پوشش بیمه شامل این واکسن می‌شود؟ در بسیاری از کشورها بله؛ در ایران هنوز بیمه‌ها این واکسن را پوشش نمی‌دهند

6. ⁠واکسن از سرطان دهانه رحم پیشگیری می‌کند؟ بله حدود ۸۰ درصد 

 

نتیجه‌گیری

واکسن گارداسیل یکی از مهم‌ترین دستاوردهای پزشکی در راستای پیشگیری از سرطان‌های مرتبط با ویروس HPV است. تزریق آن در سن مناسب و با دوزبندی کامل، ایمنی بلندمدت در برابر خطرات جدی را فراهم می‌کند. اجرای برنامه‌های ملی واکسیناسیون، آموزش عمومی و مقابله با شایعات، گام‌های اساسی در ریشه‌کنی سرطان دهانه رحم و سایر بیماری‌های مرتبط هستند.

1.