گاهی اوقات در زندگی افراد ممکن است شرایطی پیش آید که آنها نیازمند جلوگیری فوری از بارداری ناخواسته باشند. در این مواقع، قرص های اورژانسی به عنوان یک راهکار سریع و مؤثر به کمک آنها خواهند آمد. اما مصرف این دارو نیازمند نکاتی ست که اطلاع از آنها از اهمیت بسزایی برخوردار می‌باشد. در این مقاله به طور کامل درباره‌ی قرص اورژانسی بارداری، نحوه مصرف، زمان‌بندی، عوارض احتمالی و سوالات پرتکرار می‌پردازیم.
قرص اورژانسی چیست؟
قرص اورژانسی دارویی است که در مواقع اضطراری برای جلوگیری از بارداری ناخواسته مصرف می‌شود. این دارو معمولاً در شرایطی به کار می رود که رابطه جنسی محافظت نشده صورت گرفته یا روش‌های پیشگیری مانند کاندوم دچار مشکل شده است. عملکرد اصلی این قرص پیشگیری از تخمک‌گذاری، لقاح و یا لانه‌گزینی تخمک بارور شده در رحم است. به طور کلی، قرص‌های اورژانسی دارای دو نوع هستند: یکی بر پایه لوونورژسترول که باید در بازه زمانی کوتاه‌تر مصرف شود و دیگری قرص‌هایی با ترکیب اولی‌پریستال استات هستند که مدت زمان بیشتری برای مصرف مؤثر دارند.
انواع قرص اورژانسی
دو نوع اصلی قرص‌های اورژانسی در دسترس می باشند. اولین نوع آنها بر پایه ماده‌ای به نام لوونورژسترول ساخته شده که می بایست حداکثر تا ۷۲ ساعت پس از رابطه جنسی استفاده شود. هرچه مصرف این قرص به زمان رابطه نزدیک‌تر باشد، تأثیر آن نیز بیشتر خواهد بود. دومین نوع آن، قرصی با ترکیب فعال ال-وانول (اولی‌پریستال استات) است که نسبت به نوع اول مدت زمان بیشتری برای مصرف دارد و تا ۱۲۰ ساعت پس از رابطه مؤثر خواهد بود. البته برای حصول بالاترین میزان اثربخشی، مصرف به موقع و صحیح در هر دو نوع بسیار حیاتی می باشد.
جدول مقایسه اثربخشی و زمان مصرف
| نوع قرص | زمان مصرف | اثربخشی |
|---|---|---|
| لوونورژسترول | تا ۷۲ ساعت | ۹۵% اگر تا ۱۲ ساعت مصرف شود |
| اولی‌پریستال استات | تا ۱۲۰ ساعت | ۹۵% اگر تا ۲۴ ساعت مصرف شود |
زمان مصرف قرص اورژانسی
زمان مصرف قرص اورژانسی اهمیت بسیار زیادی دارد. در واقع، هر چه فاصله زمانی مصرف قرص نسبت به زمان رابطه کمتر باشد، احتمال موفقیت در جلوگیری از بارداری بیشتر خواهد بود. در صورتی که قرص در طی ۱۲ ساعت اول مصرف شود، میزان اثربخشی آن می‌تواند به ۹۵ درصد برسد. اما اگر مصرف دارو تا ۷۲ ساعت به تعویق بیفتد، این میزان کاهش چشمگیری خواهد یافت و گاها ممکن است اثر بخشی مطلوب خود را از دست بدهد. بنابراین، آگاهی از زمان‌بندی صحیح، نقش تعیین‌کننده‌ای در عملکرد موفقیت‌آمیز این دارو دارد.
نحوه مصرف قرص اورژانسی
روش مصرف قرص اورژانسی بستگی به نوع دارویی دارد که پزشک تجویز کرده است. در مورد قرص‌های بر پایه لوونورژسترول، معمولاً یک دوز ۱.۵ میلی‌گرمی به صورت یک قرص و یا دو قرص ۰.۷۵ میلی‌گرمی مصرف می‌شود، که باید با فاصله‌ی زمانی ۱۲ ساعت از یکدیگر استفاده شوند. در حالیکه اگر نوع قرص مصرفی ال-وانول باشد، مصرف تنها یک عدد قرص ۳۰ میلی‌گرمی کافی است. در صورت بروز حالت تهوع و استفراغ دو ساعت پس از مصرف دارو, برای اطمینان از اثربخشی آن می بایست با پزشک خود مشورت کرده و سپس دارو مجدد استفاده شود. رعایت دقیق دستور مصرف دارو برای رسیدن به اثر بخشی مطلوب حیاتی است.
عوارض قرص اورژانسی
مصرف قرص اورژانسی مانند هر داروی دیگری می‌تواند با برخی عوارض جانبی همراه باشد، هرچند این عوارض اغلب خفیف و کوتاه‌مدت هستند. تهوع و استفراغ یکی از شایع‌ترین عوارض به شمار می‌رود. همچنین برخی از افراد ممکن است دچار سردرد، سرگیجه یا حساسیت و درد در ناحیه قفسه سینه شوند. خستگی مفرط و تغییرات در نظم قاعدگی مانند زودتر یا دیرتر شدن زمان پریود نیز از جمله اثرات جانبی احتمالی مصرف قرص‌های اورژانسی می باشد. اگرچه این عوارض معمولاً ظرف چند روز برطرف می‌شوند، اما در صورت تداوم یا شدت علائم باید به پزشک مراجعه شود.
مزایای مصرف قرص اورژانسی
یکی از مهم‌ترین مزایای مصرف قرص اورژانسی این است که می‌تواند در شرایط اضطراری مانع از وقوع بارداری ناخواسته شود. این داروها نیازی به استفاده‌ی منظم ندارند و تنها در صورت نیاز به کار گرفته می‌شوند. همچنین دسترسی نسبتاً آسان به این دارو در بسیاری از داروخانه‌ها، حتی بدون نسخه، باعث شده که افراد بتوانند در مواقع حساس به سرعت اقدام نمایند. قرص‌های اورژانسی می‌توانند در زمان های اضطرار که روش‌های پیشگیری معمول شکست خورده و یا استفاده نشده‌اند، یک حاشیه‌ی امن ایجاد نمایند.
معایب مصرف مکرر قرص اورژانسی
در حالی که مصرف گاه به گاه قرص های اورژانسی بی‌خطر است، استفاده‌ی مکرر و بی‌رویه از آن نیز می‌تواند مشکلاتی به همراه داشته باشد. مصرف زیاد این دارو ممکن است تعادل هورمونی بدن را مختل سازد و باعث بروز خونریزی‌های نامنظم شود. همچنین در صورت مصرف مکرر دارو, اثربخشی آن کاهش یافته و احتمال بروز بارداری‌های ناخواسته افزایش می‌یابد. یکی دیگر از خطرات احتمالی مصرف زیاد این دارو، افزایش ریسک حاملگی خارج رحمی است. بنابراین توصیه می‌شود افراد برای پیشگیری دائمی از بارداری، از روش‌های پیشگیری مستمر و مطمئن استفاده نمایند و مصرف قرص اورژانسی را فقط به شرایط اورژانسی محدود کنند.
سوالات پرتکرار درباره قرص اورژانسی
- آیا مصرف قرص اورژانسی می‌تواند باعث بروز ناباروری شود؟ خیر؛ استفاده‌ی گهگاه از این دارو هیچ تأثیر منفی بلندمدتی بر باروری ندارد.
- اگر پس از مصرف دارو خونریزی اتفاق نیفتد، آیا احتمال بارداری وجود دارد یا خیر؟ عدم خونریزی لزوماً نشانه‌ی بارداری نیست، اما برای اطمینان، انجام تست بارداری توصیه می‌شود.
- آیا نوجوانان نیز می‌توانند از این دارو استفاده کنند؟ در صورت نیاز اورژانسی و با مشورت پزشک، مصرف قرص اورژانسی برای نوجوانان نیز بلامانع است.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر پس از مصرف قرص اورژانسی، قاعدگی بیش از یک هفته به تأخیر افتاد، لازم است که حتماً تست بارداری انجام شود و در صورت نیاز به پزشک مراجعه شود. همچنین در صورت احساس درد شدید در ناحیه شکم که می‌تواند نشانه‌ای از بارداری خارج از رحم باشد، باید به سرعت به مرکز درمانی مراجعه کرد. در صورت بروز واکنش‌های آلرژیک شدید نسبت به دارو نیز می بایست فورا با پزشک خود مشورت نمایید. در نهایت اگر قصد انتخاب یک روش پیشگیری دائمی و مناسب برای آینده را دارید، دریافت مشاوره تخصصی اهمیت بالایی دارد.